Syndyk w postępowaniu upadłościowym (Polska i Niemcy)

A. W prawie polskim

Syndyk masy upadłościowej to osoba fizyczna bądź prawna wyznaczona przez sąd do zarządzania majątkiem osoby bądź instytucji postawionej w stan upadłości. Prawo upadłościowe i naprawcze przewiduje powołanie syndyka masy upadłości na mocy orzeczenia sądu (art. 51 ust. 1 pkt 6 PrUpadNapr) w przypadku ogłoszenia upadłości z opcją likwidacyjną. Zadaniem syndyka jest przeprowadzenie postępowania zmierzającego do zaspokojenia roszczeń wierzycieli (przeprowadzenie postępowania upadłościowego). Upadły dłużnik jest zobowiązany wskazać i wydać cały swój majątek syndykowi który przeprowadza likwidację aktywów i ustala listę wierzycieli oraz przygotowuje podział pomiędzy nich sumy uzyskanej z likwidacji.

1. Osoba syndyka

Wykonywanie zawodu syndyka wymaga wiedzę szczególnie z zakresu prawa i ekonomii a ponadto z takich dziedzin jak organizacja i zarządzanie, rachunkowość etc. Od wejścia w życie Ustawy z dnia 15 czerwca 2007 r. o licencji syndyka (Dz. U. 2007, Nr 123, poz. 850) tylko syndycy z licencją mają prawo do zarządzania przedsiębiorstwami.

a) Wymogi formalne

Licencję syndyka może uzyskać osoba fizyczna, która:

• ma obywatelstwo polskie, państwa członkowskiego Unii Europejskiej, szwajcarskie lub państwa EFTA,
• ma pełną zdolność do czynności prawnych,
• ukończyła wyższe studia i uzyskała tytuł magistra lub równorzędny (w Polsce, kraju członkowskim UE, EFTA lub Szwajcarii),
• w okresie 15 lat przed złożeniem wniosku o licencję syndyka przez co najmniej 3 lata zarządzała majątkiem upadłego, przedsiębiorstwem lub jego wyodrębnioną częścią (w Polsce, kraju członkowskim UE, EFTA lub Szwajcarii),
• nie była karana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,
• nie jest podejrzana albo oskarżona o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe,
• nie jest wpisana do rejestru dłużników niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego,
• złożyła z pozytywnym wynikiem egzamin przed Komisją Egzaminacyjną, powołaną przez Ministra Sprawiedliwości,
• jest zdolna, ze względu na stan zdrowia, do wykonywania czynności syndyka.

Z dniem wejścia w życie ustawy prezesi sądów okręgowych zaprzestają wpisywania osób na listy kandydatów na syndyków prowadzone na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 kwietnia 1998 roku w sprawie szczególnych kwalifikacji oraz warunków wymaganych od kandydatów na syndyków upadłości (Dz. U. 1998, Nr 55, poz. 359). Osoby wpisane na w/w listę do czasu uzyskania licencji syndyka, nie dłużej jednak niż przez okres 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy, mogą być powoływane do sprawowania funkcji w postępowaniu upadłościowym i naprawczym. W przypadku osób, które w dniu wejścia w życie ustawy posiadają pięcioletnią praktykę w sprawowaniu funkcji syndyka, zarządcy lub nadzorcy sądowego w postępowaniu upadłościowym, układowym i naprawczym oraz przed 1990 rokiem ukończyły wyższe studia i uzyskały dyplom inżyniera, wymogu ukończenia studiów i uzyskania tytułu magisterskiego, nie stosuje się.

b) Dalsze wymogi

Syndyk musi być niezależny i rzeczowy. Ustawa z dnia 15 czerwca 2007 roku o licencji syndyka reguluje w sposób szczegółowy wyłączenie osób, które nie mogą spełniać tej funkcji, np. osoby powiązane w sposób majątkowy, rodzinny lub inny z upadłym dłużnikiem bądź przedsiębiorstwem. Wyłączenie tej grupy osób jest konieczne ze względu na rozbieżność interesów między dłużnikiem a wierzycielem, w imieniu którego działa syndyk. Niezależność syndyka od innych uczestników postępowania ma gwarantować prawidłowy przebieg procesu likwidacyjnego z uwzględnieniem zarówno interesu upadłego, jak i jego wierzycieli. W prawie polskim syndyk może być wybrany wyłącznie przez sąd. Wierzyciele nie mają żadnego wpływu na wybór syndyka. Wstępne Zgromadzenie wierzycieli może wprawdzie wyrazić opinie, co do osoby syndyka, ale nie jest ona dla sądu wiążąca. Syndykiem może być także osoba prawna. W tym przypadku przynamniej jeden z członków zarządu powinien spełniać wyżej wymienione wymogi dotyczące wykształcenie i wszyscy członkowie zarządu osoby prawnej nie powinni być karani.

2. Funkcja syndyka

Często praca syndyka sprowadza się do prawidłowego i szybkiego przeprowadzenia upadłościowego firmy, spieniężenia majątku i spłacenia długów. Sąd wydając postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego wyznacza syndyka. Likwidacja masy upadłości dokonuje się przez sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części, sprzedaż nieruchomości i ruchomości, przez ściągnięcie wierzytelności upadłego i wykonanie innych jego praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości albo ich zbycie. Jednym z pierwszych zadań syndyka jest przegląd dokumentów związanych z działalnością firmy oraz ustalenie masy upadłości tj. majątku, jaki należał do firmy w dniu ogłoszenia jej upadłości. Następnie przeprowadza on inwentaryzację tego majątku (jeżeli sam nie może oszacować majątku może zatrudnić rzeczoznawcę) i przystępuje do jego spieniężenia. Równolegle zajmuje się sprawami kadrowymi, tzn. ograniczaniem do minimum zatrudnienia lub też zwolnienia całej załogi. W tym samym czasie zawiadamia znanych wierzycieli o upadłości i wzywa ich do zgłaszania wierzytelności. Po postanowieniu o ogłoszeniu upadłości, określającego termin zgłaszania wierzytelności, sporządza projekt listy długów i przesyła go sędziemu-komisarzowi. Po jego zatwierdzeniu i spieniężeniu majątku opracowuje projekt podziału masy upadłości i przekłada go sędziemu-komisarzowi. Jeżeli projekt zostanie zaakceptowany, syndyk wypłaca wierzycielom należności, likwiduje konta bankowe i zawiadamia sąd o dokonanych wypłatach, co stanowi podstawę do zamknięcia postępowania upadłościowego i wykreślenia firmy z rejestru. Zwierzchnikiem syndyka jest sędzia-komisarz. Nadzoruje on jego pracę w jej najważniejszych aspektach. W okresie prowadzenia postępowania upadłościowego syndyk przekłada sędziemu-komisarzowi sprawozdania czynnościowe i rachunkowe w terminach wyznaczonych przez zwierzchnika. Jedynie w ostateczności syndyk na zlecenie sądu przeprowadza likwidację podmiotu gospodarczego, którego kondycja finansowa i operacyjna wyklucza jakąkolwiek restrukturyzację. Syndyk może również prowadzić działalność gospodarczą za zgodą i w czasie określonym przez sąd. W tym celu opracowuje program naprawczy dla upadającej firmy.

W trakcie postępowania upadłościowego syndyk traktowany jest jako kierownik jednostki. Z uwagi na status prawny syndyk jest tzw. zastępcą pośrednim, czyli dokonuje czynności prawnych we własnym imieniu, ale na rachunek upadłego tj. ze skutkiem prawnym dla niego.

B. W prawie niemieckim

1. Powołanie

Ustanowienie syndyka w prawie insolwencyjnym niemieckim następuje także na podstawie rozstrzygnięcia sądu, z tym że jego powołanie może być dokonane w orzeczeniu sądu bądź też w uchwale zgromadzenia wierzycieli (§ 57 InsO), która wymaga zatwierdzenia przez sąd.

2. Osoba syndyka

Niemieckie prawo insolwencyjne przyjmuje w § 56 InsO, iż syndykiem może zostać ustanowiona wyłącznie osoba fizyczna. Ustawodawca niemiecki wykluczył możliwość powołania na stanowisko syndyka osoby prawnej. Nie mogą pełnić tej funkcji także inne podmioty, którym prawo przyznaje w ograniczonym zakresie osobowość prawną, jak też stowarzyszenia, albo związki adwokatów, doradców prawnych lub doradców podatkowych. W prawie insolwencyjnym kwalifikacje prawne, jakie musi spełniać kandydat na syndyka zostały określone wyłącznie w § 56 ust. 1 InsO. Niestety, ustawowe kryteria nie zostały sformułowane w sposób wyczerpujący i jasny. Z tych względów ciężar wykładni przesłanek, w oparciu o które dokonywany jest wybór syndyka, spoczywa na orzecznictwie i doktrynie. O tym czy kandydat na syndyka spełnia kryteria opisane w § 56 ust. 1 InsO decyduje sąd. Z reguły na syndyka masy upadłości zostaje wybrana osoba, która pełniła w danym postępowaniu upadłościowym funkcję, tzw. tymczasowego syndyka (vorlaeufiger Insolvenzverwalter)30. W przypadku powołania tymczasowego syndyka, zgodnie z § 21 ust. 1 pkt. 1 InsO, stosuje się kryteria syndyka.

a) Wymogi wedł. §56 ust. 1 InsO

W myśl § 56 ust. 1 InsO syndykiem może zostać osoba fizyczna, która jest odpowiednia dla przeprowadzenia konkretnej upadłości, posiadającą umiejętności w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, niezależna od dłużnika i wierzycieli.

(1) Pierwszą przesłanką, jaką musi spełnić osoba fizyczna powołana na funkcję syndyka jest odpowiedniość konkretnego kandydata dla przeprowadzenia danego postępowania upadłościowego (Geeignetheit). W literaturze przyjmuje się, iż jest to najbardziej cenne kryterium wyboru syndyka.

(2) Drugim ustawowym kryterium wyboru syndyka są jego umiejętności teoretyczne i praktyczne (Geschäftskunde). Stąd, z uwagi na specyfikę upadłości, przyjmuje się, iż na syndyków powinny być wybierane osoby, które w z racji posiadanego wykształcenia i wykonywanego zawodu będą spełniały tą przesłankę. Do grupy tych osób należą przede wszystkim prawnicy, doradcy podatkowi, biegli rewidenci, ekonomiści, księgowi. Dla spełnienia wymogu posiadania umiejętności teoretycznych i praktycznych, niezbędne jest wykonywanie zawodu syndyka jako działalności głównej a nie ubocznej oraz stałe podnoszenie i uzupełnianie tych umiejętności, poprzez dodatkowe szkolenia, seminaria. Wykazanie zaś doświadczenia praktycznego powinno wynikać z wieloletniej praktyki w charakterze syndyka tymczasowego lub syndyka.

(3) Trzecią ustawową przesłanką, a zarazem najbardziej skomplikowaną pod względem prawnym jest niezależność (Unabhaengigkeit) syndyka. W prawie insolwencyjnym brak jest jakichkolwiek przepisów, które konkretyzowałyby termin niezależności. § 56 ust. 1 InsO mówi wyłącznie o niezależności syndyka od dłużnika i wierzycieli. W doktrynie definiuje się to pojęcie jako niezależność od wpływów innych uczestników postępowania na decyzje podejmowane przez syndyka.

b) Wybór syndyka

Wybór syndyka dokonywany jest z reguły z listy syndyków działających przy każdym sądzie Insolwencyjnym. Wpis na listę nie jest jednak bezwzględną przesłanką ustanowienia syndyka. Wybór syndyka, jak już wspomniano, należy do sądu bądź zgromadzenia wierzycieli.

c) Podsumowanie

Konkludując powyższe rozważania należy wskazać, iż syndyk jest organem postępowania sądowego, działającym w imieniu własnym, lecz na rachunek upadłego przedsiębiorcy. Ustanowienie syndyka następuje na mocy orzeczenia sądu, z tym że w niemieckim prawie prawo wyboru syndyka przysługuje także wierzycielom.

Ustawowe kryteria ujęte w prawie niemieckim nie są wyczerpujące i klarowne, zaś ich doprecyzowaniem zajmuje się orzecznictwo i doktryna. Zasadnicza różnica, jeżeli chodzi o treść kryteriów ujętych w obu ustawach polega na tym, iż w odróżnieniu od niemieckich przepisów, syndykiem w prawie polskim może być tylko osoba, która posiada licencję do wykonywania tej funkcji. Poza tym w prawie polskim wykonywanie funkcji syndyka jest dostępne osobom fizycznych i prawnych, w prawie niemieckim wyłącznie osoby fizyczne mogą działać jako syndyk.

2. Funkcja syndyka

Funkcja syndyka w postępowaniu upadłościowym jest w zasadzie podobna do syndyka w polskim prawie. Sąd jednak może przed rozpoczęciem postępowania upadłościowego wezwać tymczasowego syndyka (vorlaeufiger Insolvenzverwalter), który nie ma prawa zarządzania, lecz przejmuje funkcję zabezpieczenia majątku. W przypadkach wyjątkowych sąd może udzielić syndykowi tymczasowemu prawo zarządzania. Syndyk tymczasowy nie ma prawa spieniężenia majątku, lecz jest upoważniony do prowadzenia przedsiębiorstwa i jedynie za zgodą sądu może jego zamknąć. W prawie polskim nie istnieje syndyk tymczasowy. Jego zadania wykonuje syndyk.

Autor: Ewelina Stobiecka, radca prawny, Partner zarządzający kancelarii e|n|w|c

Ewelina Stobiecka jest polskim radcą prawnym. Dysponuje 10-letnim doświadczeniem w doradztwie prawnym dla najważniejszych międzynarodowych i krajowych podmiotów gospodarczych, które są obecne na polskim rynku. Mecenas Ewelina Stobiecka posiada szerokie doświadczenie w szczególności w obsłudze korporacyjnej, prawie handlowym, prawie cywilnym - materialnym i procesowym oraz prawie pracy. Szczególnie ważny obszar jej aktywności zawodowej dotyczy negocjacji i mediacji, pozwalającej wielokrotnie na pozasądowe, szybkie i w rezultacie najtańsze rozstrzygnięcie sporu gospodarczego pomiędzy przedsiębiorcami.

e|n|w|c jest wiodącą siecią kancelarii w Europie Środkowo-Wschodniej, świadczącej kompleksowe usługi doradztwa prawnego. Warszawskie biuro e|n|w|c jest jednym z sześciu w regionie (Wiedeń, Budapeszt, Praga, Brno, Bratysława i Kijów). Ścisła współpraca między biurami umożliwia kompleksową i sprawną obsługę przedsiębiorców operujących zarówno lokalnie jak i międzynarodowo, w tym klientów przeprowadzających transakcje międzynarodowe.

Praktyka kancelarii e|n|w|c koncentruje się wokół szeroko rozumianego prawa gospodarczego, w tym m.in. prawa spółek, prawa kontraktów, prawa nieruchomości, prawa pracy, M&A, ochrony środowiska oraz różnych aspektów materialnego i procesowego prawa cywilnego. Istotną częścią praktyki kancelarii e|n|w|c jest także mediacja pozasądowa, umożliwiająca niejednokrotnie polubowne i korzystne dla obu stron zakończenie wszelkiego rodzaju sporów cywilno-gospodarczych.

Obecnie, e|n|w|c Kancelaria Prawna zrzesza ponad 70 prawników w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, którzy doradzają znaczącym krajowym i międzynarodowym przedsiębiorstwom w takich dziedzinach jak: handel, transport, przemysł, technologia i świadczenie usług, banki i ubezpieczenia.

Ponadto sieć e|n|w|c jest członkiem Interlaw – międzynarodowej organizacji skupiającej wiodące Kancelarie prawa gospodarczego w ponad 100 krajach na świecie, dysponujące ponad 4300 adwokatami i radcami prawnymi.

W warszawskim biurze e|n|w|c do dyspozycji pozostaje zespół prawników biegle władających językami obcymi: angielskim i niemieckim. Eksperci e|n|w|c posiadają zarówno wiedzę wynikającą z międzynarodowej praktyki kancelarii jak i doskonałą znajomość lokalnych uwarunkowań prawnych, z którymi musi zmierzyć się przedsiębiorca.

Źródło: Kancelaria Prawna e|n|w|c

30.08.2011

Tagi: syndyk, postępowanie upadłościowe, prawo polskie, prawo niemieckie

Udostępnij