Trendy, które zmieniają miasta

Dynamiczny rozwój ośrodków miejskich nieustannie wpływa na stan powietrza oraz zmiany zachodzące w przestrzeni publicznej. Władze lokalne dostrzegając problemy nurtujące ich miasta, tworzą strategie i plany mające na celu poprawę komfortu życia mieszkańców. W opracowanym przez Knight Frank raporcie „Dobra forma miasta. Trendy, które zmieniają miasta” wskazane zostały kierunki zmian, których możemy oczekiwać w miastach w nadchodzących latach. Kluczem tych zmian stają się aspekty społeczne i środowiskowe, aby uczynić z ośrodków miejskich miasta zorientowane na ludzi i zrównoważony rozwój.

Miasta na całym świecie przez lata były projektowane z perspektywy użytkowników samochodu lub dostosowywane do ich potrzeb. W wielu miastach doprowadziło to nie tylko do degradacji przestrzeni miejskiej – np. place i przestrzenie publiczne zamieniane były w miejsca do parkowania – ale również do sytuacji „rozlewania przestrzennego” miast i procesu suburbanizacji, które jeszcze bardziej zwiększyły uzależnienie mieszkańców od samochodów.

- Dopiero po latach dostrzeżono, że transport drogowy co prawda zapewnia elastyczność, ale taka organizacja miast prowadzi do mało efektywnego wykorzystania przestrzeni, zwiększenia odległości pomiędzy poszczególnymi usługami i pozbawia mieszkańców miejsc do codziennych interakcji. Intensywny rozwój terenów zurbanizowanych skutkuje również zanieczyszczeniem powietrza, znaczną emisją gazów cieplarnianych i wyczerpywaniem zasobów energii ze źródeł nieodnawialnych – komentuje Magdalena Czempińska, dyrektor w dziale badań rynku w Knight Frank.

Dane Światowej Rady Biznesu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju pokazują, że miasta, chociaż zajmują jedynie 3% powierzchni Ziemi, generują obecnie około 80% całkowitego globalnego zapotrzebowania na energię elektryczną i odpowiadają za 70% emisji gazów cieplarnianych. O skali zjawiska decyduje fakt, że obecnie ponad 50% populacji na świecie żyje w miastach.

W środowisku urbanistów na świecie zaczęły więc pojawiać się koncepcje takiej zabudowy, która będzie nawiązywała do tradycyjnej zabudowy miast – zwartej, koncentrującej się na potrzebach mieszkańców, z ruchem tranzytowym wyprowadzonym poza miasto i oferującej takie udogodnienia dla osób korzystających z przestrzeni miejskiej, aby samochód nie był potrzebny. Do upowszechnienia takich nurtów jak m.in. zrównoważony urbanizm przyczyniły się również wyzwania klimatyczne – degradacja środowiska wywołana nadmierną i zbyt intensywną eksploatacją nieodnawialnych zasobów naturalnych przyniosła wzrost średniej temperatury powietrza oraz zanieczyszczenie powietrza, które w konsekwencji spowodowały coraz powszechniejsze kataklizmy pogodowe.

- Knight Frank przeprowadził diagnozę pozycji polskich miast na tle europejskich ośrodków miejskich przeanalizowawszy wybrane czynniki, które mają wpływ na ocenę poziomu jakości życia w mieście. Aspektem wymagającymi natychmiastowej reakcji jest kwestia zniwelowania emisji szkodliwych substancji do atmosfery i poprawa jakości powietrza. Dodatkowo analiza wskazuje, iż polskie miasta od lat doświadczają procesu rozlewania się i wyludniania. Chociaż nadal wiele rozwiązań niwelujących negatywny wpływ miast na środowisko można zauważyć tylko w innych europejskich stolicach, to polskie samorządy również dostrzegły konieczność wdrażania nowych rozwiązań i ciągłej pracy nad nowymi strategiami, aby wpisać się w te kierunki, dlatego w kolejnych latach należy oczekiwać nowych trendów mających na celu poprawę jakości życia w mieście – dodaje Lidia Zawiła, konsultant w dziale badań rynku w Knight Frank.

W jakim kierunku podążają zmiany?

Szybka urbanizacja, zainteresowanie zdrowym trybem życia i rosnące wymagania mieszkańców wobec infrastruktury miejskiej decydują o potrzebie przemodelowania miast, a kluczem staje się jakość życia w mieście. Z kolei na jakość życia w miastach wpływają zmiany zachodzące obecnie w obszarach społecznych i gospodarczych, ale nie mniej istotne są zmiany środowiskowe. To one determinują trendy, które w najbliższych latach będą kształtować zmiany w organizacji i wyglądzie miast. Wspólnym mianownikiem kierunków zmian nowoczesnych miast stały się aspekty społeczne i środowiskowe, aby uczynić z ośrodków miejskich miasta zorientowane na ludzi i zrównoważony rozwój.

Jakie dobre praktyki promują miasta europejskie?

Autorzy raportu „Dobra forma miasta” zwracają uwagę m.in. na ludzką skalę zarówno poszczególnych inwestycji, jak i obszarów mieszkalnych. Koncepcja 15-minutowego miasta, którą w Europie wdraża i promuje Paryż, zakłada zorganizowanie przestrzeni miejskiej jako gęstej, wielofunkcyjnej struktury, w której niezbędne funkcje są łatwo dostępne w zasięgu 15-minutowego spaceru lub jazdy rowerem, co pozwala mieszkańcom na oszczędność czasu zużywanego na dojazdy, a w konsekwencji bezpośrednio wpływa na jakość ich życia. Z taką koncepcją wiąże się również różnorodność form zabudowy i odejście od monokulturowego zagospodarowania przestrzeni.

- W ten trend dobrze wpisują się projekty typu mixed-use, które pozwalają na dogęszczenie miasta w jego granicach poprzez tworzenie zabudowy uzupełniającej na terenach częściowo zabudowanych budynkami poprzemysłowymi. Jednocześnie tego typu projekty tworzą estetyczną przestrzeń oferującą w jednym miejscu wiele funkcji użytecznych dla mieszkańców, np. miejsca pracy w biurach, handel, usługi, kultura, atrakcyjna przestrzeń do spędzania wolnego czasu. Z punktu widzenia nowych trendów kształtujących miasta, kluczowe jest aby budynek stanowił całość pewnej przestrzeni spełniając funkcję miastotwórczą i był możliwie najbardziej funkcjonalny dla jego użytkowników przy minimalnym wpływie na środowisko naturalne – wyjaśnia Elżbieta Czerpak, dyrektor działu badań rynku w Knight Frank.

Ze względu na codzienne użytkowanie przestrzeni miejskiej, w jej projektowaniu coraz częściej nacisk kładziony jest na różnorodność zewnętrznych przestrzeni. Przykłady parków kieszonkowych i linearnych na świecie pokazują, że atrakcyjna wizualnie i funkcjonalnie przestrzeń publiczna przyczynia się do wzrostu mobilności mieszkańców i chęci poruszania się pieszo lub rowerem a nie samochodem. Pomysł „superbloków” zastosowany w Barcelonie zakładał wyodrębnienie z charakterystycznej dla stolicy Katalonii siatki wysp wolnych dla ruchu samochodowego, a ruch kołowy miał odbywać się po ich zewnętrznych obszarach. Dzięki temu, ruch pieszy zwiększył się o 30%. Takie pro-ludzkie koncepcje mają szansę sprawdzić się również w zakresie poprawy mikroklimatu okolicy.

Tereny zielone, nawet jeśli zrealizowane na relatywnie niewielkich powierzchniach w połączeniu z innymi rozwiązaniami typu nature-based solutions, np. wertykalne ogrody/zielone elewacje, zielone dachy, zazielenione torowiska czy miejsca parkingowe, mogą przyczynić się również do zwiększenia bioróżnorodności danego obszaru. Jeśli dodatkowo na danym terenie mieszkańcom zostanie zaproponowana przyjazna i efektywna infrastruktura rowerowa, może okazać się, że poziom użycia samochodów obniży się. W dłuższej perspektywie takie działania mogą stworzyć szansę na ograniczenie śladu węglowego, czego dowodem jest Kopenhaga, gdzie polityka rowerowa prowadzona systematycznie od 25 lat pozwala celować w osiągnięcie przez miasto neutralności węglowej do 2025 roku.

Trwająca pandemia COVID-19 pokazała jak ważną rolę odgrywa przestrzeń miejska w życiu mieszkańców. Trendy przedstawione w niniejszym opracowaniu nie wyczerpują pełnej listy rozwiązań. Niemniej jednak ich wdrożenie może sprawić, że miasta nie tylko zyskają pod względem estetyczno-wizualnym, ale również poprawią jakość życia swoim mieszkańcom, ułatwiając realizację ich potrzeb. W długim okresie, może przyczynić się do obniżenia emisji CO2, czy nawet osiągnięcia neutralności węglowej wielu miast. Niemniej jednak, z racji tego, że radykalna zmiana klimatu na lepszy nie dokona się w ciągu dekady, a świat (naturalnie w tym miasta, chociaż zapewne w różnym stopniu) nadal będzie doświadczać skutków zmian klimatycznych, dla miast kluczowe będzie zbudowanie odporności na nie. Można oczekiwać, że realizacja trendów urbanistycznych w oparciu o idee czy to zrównoważonego urbanizmu czy zdrowej architektury zrównoważonej przyczyni się do skutecznego zbudowania tej odporności.

Źródło: Knight Frank

29.11.2021

Tagi: miasta, ośrodki miejskie, stan powietrza, przestrzeń publiczna, zmiany, trendy