Zabezpieczenie roszczenia w sprawach o ochronę praw wyłącznych

Instytucja zabezpieczenia roszczenia jest z definicji środkiem mającym służyć udzieleniu ochrony prawnej o tymczasowym charakterze. Jednak postępowanie w zakresie udzielenia zabezpieczenia roszczeń o ochronę praw wyłącznych niesie ze sobą znaczne, często niewspółmierne do ochrony interesu wnioskującego, ryzyko dla podmiotu obowiązanego.

Istotą instytucji zabezpieczenia roszczeń, w tym także roszczeń o ochronę praw wyłącznych (prawa autorskie i pokrewne, prawa własności przemysłowej – przyp. aut.), jest udzielenie uprawnionemu prowizorycznej ochrony, która – co do zasady – nie powinna zmierzać do zaspokojenia roszczenia. Udzielenie ochrony w ramach zabezpieczenia możliwe jest jeszcze przed wytoczeniem powództwa.

Do przesłanek udzielenia ochrony konieczne jest jedynie uprawdopodobnienie przez wnioskującego, że posiada interes prawny w uzyskaniu zabezpieczenia, a także że przysługuje mu roszczenie, którego zabezpieczenia się domaga.

Uzyskanie zabezpieczenia roszczenia w sprawach o ochronę praw wyłącznych nie jest trudne, a jego utrzymanie na czas wieloletniego procesu sądowego, może spowodować konieczność zakończenia działalności gospodarczej przez obowiązanego – i to bez względu na ostateczny wynik sprawy.

Trudna rola sędziego

Sąd rozpoznający wniosek o zabezpieczenie kształtuje swoje przekonanie wyłącznie w oparciu o twierdzenia i dowody przedstawione przez wnioskodawcę. W przypadku postępowania o udzielenie zabezpieczenia przed wytoczeniem powództwa, wnioskujący ma pełną dowolność w przytaczaniu okoliczności i dowodów, albowiem wytoczenie powództwa następuje w terminie oznaczonym przez sąd w postanowieniu. Sprawy z zakresu ochrony praw wyłącznych, w szczególności w dziedzinie biotechnologii, farmacji, czy chemii, wymagają wiedzy specjalistycznej, znacznego nakładu czasu, a także doskonałej znajomości krajowych i wspólnotowych przepisów prawa, regulujących kwestie produkcji, rejestracji, wprowadzania do obrotu, produktów będących przedmiotem sporu.

Wnioski o zabezpieczenie, w przytoczonych kategoriach spraw, stanowią niezwykle obszerne dokumenty, które „przesiąknięte” są słownictwem ściśle specjalistycznym. Powstaje pytanie, czy w tak skomplikowanej materii jak biotechnologia, farmacja, chemia, możliwe jest rzetelne zweryfikowanie uprawdopodobnienia twierdzeń strony wnoszącej, bez udziału biegłych czy specjalistów, w przeciągu zaledwie kilku dni.

Postępowanie w zakresie wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych z zakresu ochrony praw wyłącznych odbywa się na posiedzeniu niejawnym (art. 735 kpc), bez udziału obowiązanego, bez jakiejkolwiek możliwości zaprezentowania jego stanowiska, albowiem w odniesieniu do zabezpieczenia tego rodzaju roszczeń, brak jest analogicznych przepisów, jak art. 7531 §2 kpc czy art. 2861 ust. 7 Prawa własności przemysłowej, które nakazywałyby przeprowadzenie rozprawy przed wydaniem postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia. Wnioskodawcy poszukujący ochrony przez zabezpieczenie nierzadko uciekają się do wybiórczego i wypaczonego przedstawienia faktów, wiedząc że obowiązany nie ma możliwości ich zwalczania na tym etapie postępowania, a udzielenie zabezpieczenia jest pewnego rodzaju antycypacją przyszłego orzeczenia w sprawie. Zabezpieczenie staje się wówczas „niebezpiecznym narzędziem” w rękach uprawnionego i bywa wykorzystywane, jako narzędzie ograniczenia konkurencyjności rynku – cel sam w sobie. Tym trudniejszą wydaje się decyzja sędziego, który musi ocenić, czy wnioskowane zabezpieczenie nie stanowi li tylko próby przedłużenia, niczym nieuzasadnionego, monopolu rynkowego przez wnoszącego o zabezpieczenie. Takie działania mogą nosić nie tylko znamiona czynu o charakterze nieuczciwej konkurencji, ale i naruszać normy wspólnotowego prawa pierwotnego.

Procedura vs. konsekwencje

Nie ulega wątpliwości, że w sprawach dotyczących produktów leczniczych, w przypadku producenta produktu generycznego (biorównoważnego), sama instytucja zabezpieczenia roszczeń jest potrzebna, a jej celem jest ochrona interesów uprawnionego, któremu zgodnie z prawem należy się respektowanie jego praw wyłącznych. Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd powinien uwzględnić interesy obu stron i wyważyć ochronę prawną należną uprawnionemu, tak aby nadmiernie nie obciążyć obowiązanego, albowiem udzielenie ochrony może być dla tego ostatniego bardzo dotkliwe. Wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu skutkować może całkowitym zakazem produkcji i wprowadzania do obrotu produktu, który wcześniej, zgodnie z prawem i procedurą rejestracyjną, został dopuszczony do obrotu. Zakaz produkcji i wprowadzania do obrotu towarów, pomimo iż orzekany na czas trwania postępowania w sprawie, może w praktyce oznaczać uniemożliwienie wejścia na rynek produktu, który w momencie wyrokowania, nie zostanie uznany za naruszający cudze prawa. Konsekwencje takiego stanu rzeczy, w przypadku spraw dotyczących produktów leczniczych, oprócz spadku dochodów producenta leku, mogą rozszerzyć się na płatnika oraz pacjenta, jeśli lek odtwórczy, którego zabezpieczenie dotyczy jest na liście leków refundowanych. Wydaje się, że wobec tak dotkliwych konsekwencji, jakie niesie ze sobą postanowienie o zabezpieczeniu roszczenia niemajątkowego należy rozważyć zmiany systemowe tej instytucji pod kątem wprowadzenia konieczności przeprowadzenia rozprawy, oraz umożliwienia zajęcia stanowiska stronie, wobec której toczy się postępowanie. Tylko wnikliwa analiza wszystkich przesłanek wskazanych przez przepisy prawa, a także wnikliwe wyważenie interesów stron postępowania, pozwoli spełnić instytucji zabezpieczenia roszczeń swój ustawowy cel, jakim jest zabezpieczenie wykonalności przyszłego orzeczenia.

Autor: adwokat Maciej Krasiński

Źródło: materiały prasowe

11.06.2013

Tagi: zabezpieczenie roszczenia